kierunek w sztuce ostatniego dziesięciolecia XIX i pierwszej dekady XX w., wywodzący swą nazwę od typowego dlań oderwania się od akademickich i historyzujących tendencji sztuki XIX w; określany też jako Art Nouveau (Francja, Anglia), Jugendstil (Niemcy), Stile Liberty (Włochy), Modern style (Belgia), bądź postrzegany jako jedno z czołowych zjawisk modernizmu. Dla narodzin secesji znamienne było powstanie ugrupowań artystycznych przeciwstawiających się sztuce oficjal- nej (1894 - Secesja Monachijska, 1897 - Secesja Wiedeńska) oraz lansowanie założeń nowego stylu na łamach czasopism artystycznych ("The Studio" - Londyn, "Jugend" - Monachium, "Ver Sacrum" - Wiedeń, "Deutsche Kunst und Decoration" - Darmstadt, "Mir Iskusstwa" - Petersburg, "Życie" - Kraków, "Chimera" - Warszawa). Prekursorskie znaczenie miał dla secesji ruch Arts and Crafts, gdyż podobnie dążył on do integracji wszystkich sztuk, ich równości, podniesienia rangi sztuki użytkowej, odrodzenia rzemiosła i tworzenia całości stylowo jednorodnych. Pragnienie nowości i programowe zerwanie ze stylami historycznymi przy jednoczesnym inspirowaniu się sztuką Dalekiego Wschodu (gł. drzeworytem japońskim) sprawiły, że secesja we wszystkich dziedzinach plastyki i rzemiosła artystycznego posługiwała się charakterystycznym repertuarem form i motywów. Dzieła secesji cechowało zamiłowanie do asymetrii, atektoniczności, wertykalizmu, płaszczyznowości, linearyzmu, skomplikowanych układów kompozycyjnych i dekoracyjności. Głównym środkiem wyrazu były: giętka, długa, ruchliwa linia, płaska plama, subtelna, jasna kolorystyka, barwy przechodzące jedna w drugą, efekty połysku. Głoszony przez secesję zwrot do świata natury przejawił się w wyborze motywów, odznaczających się wymienionymi wyżej cechami: żywiołów ognia i wody, strzelistych lub wijących się roślin (trzciny, lilie, powoje), kwiatów o symbolicznej wymowie (mlecz, oset, róża) bądź przejętych ze sztuki japońskiej (irysy, chryzantemy, nenufary); ze świata zwierząt wybierano pawie, łabędzie, węże, ważki i motyle. Często przedstawiano także stwory fantastyczno-baśniowe (chimery, fauny, nimfy, smoki) oraz smukłe postacie kobiet o długich, rozwianych włosach. Secesja przejawiła się silnie i powszechnie we wszystkich działach sztuki i rzemiosła - od architektury po kobiecą modę, a większość jej twórców zajmowała się równolegle kilkoma dziedzinami sztuki. Najlepsze realizacje w stylu secesji stworzyli: w architekturze - A. Gaudi, V. Horta, H.Guimard,J. M. Olbrich; w malarstwie - G. Klimt, J. Toroop, F. Hodler; w rzeźbie - G. Vigeland, H.Obrist,G. Minne; w grafice - A. Beardsley;w plakacie- E.Grasset,J.Cheret, H. deToulouse-Lautrec, A. Mucha, w meblarstwie - L. Majorelle, H. van de Velde, G. de Feure; w ceramice - A. Delaherche; w szkle - E. Galie, bracia Daum, L. C. Tiflany, w biżuterii - R. Lalique,C. Faberge; w strojach damskich-Ch. F. Worth, J. Doucet, J. Paquin. Secesja zdominowała też fabryczną produkcję przemysłowych wyrobów użytkowych. W Polsce secesja była jednym z głównych stylów plastyki w okresie Młodej Polski. Najbardziej wszechstronnie i indywidualnie niektóre idee i formy secesji wystąpiły w różnorodnych pracach S. Wyspiańskiego i J. Mehoffera (malarstwo, grafika, plakaty, witraże, wyposażenia wnętrz); przejawiły się też w malarstwie E. Okunia, K. Stabrowskiego, M. Jakimowicza, A. Gawińskiego; wgrafice W. Wojtkiewicza, F. Siedleckiego, K. Frycza; w rzeźbie W. Szymanowskiego, K. Laszczki, B. Biegasa, F. Flauma. Architektura s. powstawała głównie w Warszawie, Krakowie i Łodzi. W zakresie rzemiosła artystycznego styl secesji zaznaczył się zarówno w indywidualnych projektach, zwłaszcza ceramiki (S.Jagmin, W. Bębnowski, K. Laszczka, J. Szczepkowski) i witraży (K. Sichulski, J. Bu- kowski, H. Uziembło), jak też w korzystającej z wzorów zagranicznych polskiej produkcji fabrycznej wyrobów metalowych, tkanin czy tapet.Największym triumfem secesli była paryska Wystawa Światowa w 1900; całkowity zmierzch tego kierunku przyniosła I wojna światowa; ponownie zainteresowano się nim w latach 60. XX w. (franc. secession, z tac. seccesio 'odejście', od se-cedo 'odchodzę na bok") 

"Słownik terminologiczny sztuk pięknych" PWN